Türkiye’de 1997-2000 yılları arasında bir özel televizyon kanalında ekonomi muhabiri olarak çalışmış, yine aynı televizyon kanalı için haftalık bir ekonomi programı hazırlayan ekibin içinde yer almıştım. Bu üç yıl boyunca işim gereği, büyük holdinglerden küçük ve orta ölçekli işletmelere kadar yüzlerce firmayla görüşmeler yapmış, özellikle şu anda hayatta olmayan Sakıp Sabancı, Üzeyir Garih ve İshak Alaton gibi iş insanlarını çok yakından tanıma imkanı bulmuştum.
Özellikle Üzeyir Garih, benim gibi genç bir ekonomi muhabiri için tam bir okuldu. Çok sayıda konferansında dinleyici olara bulundum, kendi iş tecrübelerini paylaştığı kitaplarını okudum. Bunlardan daha da önemlisi, ekip arkadaşlarımla beraber kendisiyle günlük yayımlanan ‘Aklın Yolu Bir’ adında beş dakikalık kısa televizyon programları hazırladık. Bu programla, iş dünyasına, bilhassa gençlere iş hayatında başarılı olabilmenin yollarını anlatıyordu.
2001 yılında bir cinayete kurban giden Üzeyir Garih’ten öğrendiklerim ve 2002 yılından beri bu topluma hizmet eden bir gazeteci olarak edindiğim tecrübeler ışığında, bazı öneri ve tespitleri yeni iş kuran ya da kurmayı planlayanlarla paylaşmak istiyorum.
Özellikle Kanada’ya yeni gelenler iş imkanları konusunda bir arayış içerisindeler. Maalesef bir çoğu Türkiye mantığıyla Kanada’da bir iş yapma eğilimindeler. Örneğin, Türkiye’de inşaat işleriyle uğraşanlar, Türkiye’de yaptıkları gibi belediyelerdeki yetkili mercilerin gönlünü hoş ederek istedikleri alanda istedikleri şekilde inşaat yapabileceklerini zannedebiliyorlar. Ya da kısa sürede az bir yatırımla çok büyük paralar kazanabileceklerinin hayallerini kuruyorlar.
Aşırı bir özgüven var. Özgüven iyidir, ancak, Kanada’nın kendi şartlarını bilmeden ya da göz önünde bulundurmadan, ‘Türkiye’de yaptım, burada da çok rahat yaparım’ düşüncesi yanlış, yersiz ve gereksiz.
Genelde iyi senaryoya göre hesaplar yapılıyor. İyi senaryo dediğimiz de altı boş hayalden öte bir şey değil. Kötü senaryoya karşı ise kimse hazırlıklı değil.
Fizibilite çalışması, piyasa araştırması yapılmıyor.
Yatırım yapılacak sektörle alakalı bilgi ve tecrübe azlığı var. Bilgi, birikim ve ustalık gereken iş kollarına giriliyor.
Sıfırdan başlamak yerine Kanada’da yerleşik firmalarla ortaklık kurma ya da firma satın alma yoluna gidilmiyor.
Öğüt alınmıyor, tecrübesi olan kişilerin söyledikleri dahi kulak ardı ediliyor. Tabii ki burada öğüt ile negatif eleştiriyi birbirinden ayırmak lazım.
İş yerinin açılacağı bölgede varsa diğer Türk iş yeri sahiplerine danışılıp fikirleri sorulmuyor. Sektörler farklı olsa da bölgedeki kira ücretleri ve diğer konularda faydalı bilgiler alınabilir.
Sermaye olmadan, sağdan soldan ya da bankadan alınan borç parayla işe girişiliyor. Henüz iş yerinin kapısını açamadan para bitiyor. Ayrıca, iş yeri açarken harcama moduna girildiğinden plansız ve gereksiz harcamalar yapılıyor.
İş yeri ortak açılmışsa ortaklar arasında kısa sürede sürtüşme başlıyor ve ayrılıklar yaşanıyor.
Sabır, sebat ve kanaat yok. Aza kanaat getirilmediğinden fazlası da bulunamıyor. Fazla para kazanma hırsı yüzünden yavaş yavaş ama sağlıklı bir şekilde büyüyen iş yerleri bile kısa sürede kapanabiliyor.
Dürüstlük yok. “Kazık atan kendine atar” misali dürüst olmayan bir işletmenin ayakta kalabilmesi hemen hemen imkansız.
Reklam ve tanıtıma yeterince önem gösterilmiyor, ya hiç ya da yeterince bütçe ayrılmıyor. ‘Bizi herkes biliyor, tanıyor’ gibi ticarette karşılığı olmayan bir düşünce var. Bir iş yerine ya da ürünü bilmek ayrı, hizmet veya ürünü satın alma dürtüsünü harekete geçirmek, tercih sıralamasında en üst sırada tutmak ve hatırlatmak tamamen ayrı şeyler.
İnsani ilişkilerin eksikliği, müşteri memnuniyetine odaklanmama, kalitesiz ürün ve hizmet sunma, topluma yönelik iş yapılmasına rağmen toplumdan uzakta durmayı da diğer hatalar olarak sayabiliriz.
Listeyi daha da uzatmak mümkün.
Yapılan hataları kendimize göre sıraladık. Başarılı olmak isteyenlere, ya da tersinden söylersek, başarısız bir girişimin ardından yüklü bir borçla baş başa kalmak istemeyenlerin dikkatine sunuyoruz.
