Kanada genelinde Türk marketlerinin sayısı iki elin parmaklarını geçmiyor. Nüfusa oranla bu sayı oldukça az.
Türkiye’den gelen nüfusun en fazla olduğu şehir olan Toronto’da üç tane Türk marketi bulunuyor. Bunların yanı sıra birkaç tane de Türk gıda ürünleri reyonlarına sahip yarı market diyebileceğimiz işletmeler var.
Açıkçası toptan Türk gıda ürünü pazarlayan işletmelerin sayısı perakende Türk gıda ürünleri satan işletmelerden daha fazla.
Peki, 100 bin civarında Türk’ün yaşadığı Kanada’da neden Türk marketleri tutunamıyor?
Bu sorunun bir tek cevabı yok, nedenler çeşitli:
• Türk marketi işletecek kadar sermaye ve bilgi birikimine sahip yatırımcı sayısı az.
• Son yıllarda sayısı artsa da Türk marketlerinin Türk ürünlerini eksiksiz tedarik edecekleri toptancılar yetersiz… Kanada genelinde satılan Türk ürünleri çeşit olarak kısıtlı. Mevcut toptancılar sadece belli başlı ürünleri pazarlıyorlar. Ürün çeşitliliğinin yanı sıra ürün devamlılığı da yok. ABD üzerinden satın alınan ürünlerde çeşit biraz daha fazla olsa bile, nakliye, gümrük giderleri ve üzerine tarihi dolmuş istenmeyen malların gönderilmesi sonucu maliyetler yükseliyor.
• Mevcut işletmelerin doğrudan Türkiye’den ithalat yapacak kapasitelerinin olmaması.
• İthalata girişenlerin ise yanlış mal alımı ve dar pazar nedeniyle malların ellerinde kalması, piyasadaki adıyla; malların elde patlaması… Ayda birkaç kasa satılacak üründen bir palet alınması gibi. Bu durumda ürünün tarihi geçiyor ya da bu olmasa bile depoda yatan ödemesi yapılmış ürünün maliyeti sürekli artıyor.
• Kanada içinde marketleri besleyecek imalathanelerin sayısının yok denecek kadar az olması… Lokal üretim olmayınca Türkiye’den gelecek ürünlere bağımlı kalınılması. Lokal gıda imalatı da toplum için ciddi ciddi düşünülmesi gerekiyor. Hâlihazırda Elegant markasıyla yoğurt üreten Dairy Fountain, sucuk ve pastırma gibi et ürünleri üreticisi Solmaz Foods, simit üreticisi Simit The Big Bagel, pide çeşitleri üretimi yapan Borek Bakery ve tatlı üreten Narin Pastry gibi işletmeler var ve toplum adına büyük bir boşluğu dolduruyorlar.
• Aşırı rekabet… Hem Türk marketlerinin kendi aralarında hem de diğer Türk ürünleri satan marketlerle büyük bir rekabet ortamına girilmesi. Adonis, Arz, Iqbal ve Kabul Farms gibi diğer etnik marketlerin sayılarının arttığını ve Türk ürünlerine raflarında daha fazla yer verdiklerini görüyoruz. Özellikle Toronto ve çevresinde son yıllarda peşpeşe açılan büyük Çin marketleri de Türk marketlerine büyük zarar veriyor. Bu marketlerin bazıları sadece Türk ürünlerinin bulunduğu reyonlara bile sahip.
Türkiye’den gıda ithal eden Türklere ait firmaların yanı sıra hatırı sayılır büyüklükte Kanadalı firmalar da var. Örneğin Türtamek ve Ülker’in Kanada bayiliğini Phoenicia adlı bir firma yapıyor. Adonis’in de sahibi olan bu firmanın çoğunluk hissesi 2012 yılında Metro tarafından satın alınmıştı. Bu ve buna benzer irili ufaklı çok sayıda toptancı Türk marketlerinin yanı sıra aynı ürünleri Kanada genelindeki diğer marketlere de pazarlıyorlar. Benzer ürün birçok markette satıldığından müşteriler için Türk marketlerinin cazibesi ortadan kalkıyor. Genelde herkes büyük marketlere alışverişe gittiği için diğer alacakların yanında o marketlerde bulunan Türk ürünlerini de satın alıyor.
• Türk marketi işletenlerin yaptıkları hatalar… Bunların başında tarihi geçmiş ürün satışı, ürünün iyi muhafaza edilememesi sonucu bozulması, bilinmeyen markaların kalitesiz ürünlerinin satışı ya da müşterinin aradığını bulamaması gibi etkenleri sayabiliriz. Ayrıca, çoğu müşteri 50 dolarlık alışveriş için 50 dolar benzin yakarak uzun mesafelerden Türk marketlerine gitmek istemiyor.
• Müşteriye özel ürünler sunulamaması… Sadece konserve veya ambalajlanmış ürünlerle yetiniliyor. Müşterileri marketlere çekecek, müşteriye cazip gelecek üzerinde uzmanlaşılmış ürünler yok. Şarküteri veya tatlı reyonu, helal et reyonu, hamur işleri ve take out hazır yemek gibi.
• Ürün fiyatlandırmada hatalar… Türk marketlerinde fiyatlar bazen piyasa fiyatının çok üzerinde olabiliyor. Bazen de rekabet adına alış fiyatının altında ürünler fiyatlandırılıyor. Birincisi müşteriyi kaçırıyor, ikinci durumda ise işletme sahibi kendi kendini batırıyor.
Ayrıca, fiyatlandırma yaparken marketin lokasyonu, fiziki durumu, müşteri yoğunluğu gibi etkenler iyi analiz edilmiyor.
• Müşterilerin alışkanlıklarının ve ağız tadının zamanla değişmesi de Türk ürünlerine olan talebi azaltıyor. Ayrıca, Kanada’da doğan çocuklar, Türk ürün ve markaları yerine Kanada veya global diyebileceğimiz gıda ürünlerini tercih ediyor. Bir markete gidildiğinde Türkiye’den Kanada’ya göç etmiş birisi kendi çocukluğunda kullandığı bir ürünü alırken, örneğin Hershey çikolatadan ziyade Ülker çikolatayı tercih ederken Kanada’da doğup büyüyenler bunun tam tersi bir davranış sergiliyorlar.
Bu saydığımız etkenlerden dolayı bugüne kadar ki anlayışla Türk marketi işletmenin zorluğu ortada. Günü kurtarayım yeter deniliyorsa sorun yok ancak para kazanan başarılı bir işletme meydana getirilmek isteniyorsa hem sermayesi hem de bilgi birikimi güçlü yatırımcıların bu işe soyunması gerekiyor.
